TMMOB Elektrik Mühendisleri Bursa Şube Başkanı Burak Özgen, “Enerji politikasına baktığınız zaman ilerleyen günlerde de yeni zamların geleceği bir gerçek” dedi.
Türkiye yeni yıla yüzde 127’ye varan elektrik zammıyla girdi. BOTAŞ ise İran’dan Türkiye’ye gaz akışının durdurulması nedeniyle sanayi bölgelerine doğal gaz kullanımını yüzde 40 oranında kısıtladı. Yaşananların ardından Türkiye Elektrik Üretim A.Ş. (TEİAŞ) ise İran’dan Türkiye’ye gelen doğal gaz boru hattında arıza olduğunu öne sürerek tüm organize sanayi bölgelerinde 72 saatlik elektrik kesintisi yapılacağını açıkladı.
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Bursa Şube Başkanı Burak Özgen yaşanan süreçlere ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Elektriğe gelen zamlarda dövize bağımlılığın önemli olduğunu belirten Özgen, doğal gazda yaşanan kriz sürecini de yorumladı ve 10 günü geçmesi halinde evlerde de kesinti yaşanabileceğini belirtti.
İlerleyen dönemlerde TEİAŞ’ın özelleştirilmesi ve Akkuyu Nükleer Santrali nedeniyle yurttaşın borç yükünün artacağını vurgulayan Özgen, elektriğe gelen zammı da akaryakıt zamlarına benzeterek, “Enerji politikasına baktığınız zaman ilerleyen günlerde yeni zamların geleceği bir gerçek” ifadelerini kullandı.
Gazete Duvar’dan Pelin Akdemir’in sorularını yanıtlayan Burak Özgen’in açıklamalarından bir kısım şöyle:
Elektrik zamlarının temel sebebi nedir?
Elektriğe gelen zammın ve sanayi bölgelerinde elektrik kesintilerinin temel sebebi aynı: Enerjide dışa bağımlı bir ülke olmamız. TEİAŞ, şu anki rakamları açıklamıyor. Önceki açıkladığı rakamlara göre, elektrik enerjisinin yüzde 55’ini dışarıdan aldığımız ham maddelerle üretiyoruz. Yüzde 35’i doğal gaz, kalan kısmı da ithal kömür üzerinden yapıyoruz. Doğal olarak Türk Lirası’nın döviz karşısındaki değer kaybı, dışarıdan aldığımız ham maddelerin tedarikinde fiyat artışına sebep oldu. Dağıtım şirketleri bu artışı faturalara yansıttı.
Sanayi bölgelerindeki elektrik kesintisinin doğal gaz nedeniyle olduğu belirtiliyor. Elektrik zamlarında doğal gazın etkisi büyük mü?
Doğal gazı da yurt dışından satın aldığımız için Türk Lirası’nın değer kaybetmesi elektrik üreten santrallerin doğal gaz maliyetini de otomatik olarak yükseltti. BOTAŞ, İran’dan gelen doğal gaz hatlarında arıza olduğu, bu nedenle 10 gün boyunca doğal gazın verilmeyeceğini söyledi. BOTAŞ’ın piyasaya süreceği doğal gaz miktarı otomatik olarak düşüyor. Yoğun kış şartlarında halk için doğal gazda problem olmaması için sanayi tarafındaki ve elektrik üretim tesislerine giden doğal gazı BOTAŞ sınırlıyor. Dolayısıyla ülke olarak daha az elektrik kullanmamız gerekiyor. Onu da sanayiciye yansıtıyorlar.
İlerleyen günlerde evlerde de kesinti yaşanabilir mi?
İran’dan aldığımız doğal gaz hattındaki arızanın ne kadar sürede çözüleceği önemli. “Arıza” diyorlar ama bunun altında başka siyasi sebepler olabilir. Ukrayna-Rusya arasındaki gerilimden de, Türkiye’nin tutumundan da olabilir. Rusya baskısıyla da olabilir. Eğer arızaysa 10-15 gün sonra normal seviyeye gelecektir. Ama altında başka gerekçeler varsa, o 10 günlük süre uzarsa evlere de sirayet edecektir.
TEİAŞ özelleştirme kapsamına alındı fakat özelleştirme yapılmadı. İhaleler yapılıyor mu?
Bizim aldığımız bilgilerde bir ihale söz konusu değil. TEİAŞ, maddi olarak bütün elektrik dağıtım şirketlerinin üzerinde. Büyük bir kurum olması vesilesiyle özelleştirme süreçleri açık olarak yürümüyor. Belli bir kısmının peyderpey özelleştirileceği, belli bir kısmının firmalara dağıtılacağı gibi söylentiler var ama net bir durum yok.
TEİAŞ’ın özelleştirilmesi elektriğe zam anlamına geliyor mu?
Tabi. Üretim santralleri özel, kâr amacı güdüyor. Dağıtım şirketleri özel, kâr amacı güdüyor. Bir de iletim hatlarını da özelleştirdiğiniz zaman bir kâr amacı da o güdecek. Dolayısıyla bu da bize zam olarak yansıyacak. Kamu eliyle olsaydı faturalar daha uygun olacaktı ama bir fatura için arada üç şirket var. TEİAŞ da özelleştirildiğinde dördüncü bir şirket daha olacak.
Elektrik faturalarını yükseltecek başka unsur var mı?
Akkuyu Nükleer Santrali yapılıyor. 15 sene alım garantili bir santral yaptırıyoruz. Yine ham maddesini ithal edeceğiz ve şu anda üretilen birim fiyatların üç katı kadar fiyattan üretim satın alma taahhüdü verdik. Dolar bazında satın alma taahhüdü var. Akkuyu Nükleer Santrali devre ye girdiği zaman da üzerimize bir yük gelecek.
Elektrik dağıtım şirketleri bir faturadan kaç oranında kazanç elde ediyor?
Bu oranlamayı vermem mümkün değil. Çünkü elektrik dağıtım şirketleri altı yıldan beri faturalarını karartıyorlar. Önceden nereye ne kadar ödediğimiz, kalem kalem görünüyordu. Şimdi enerji bedeli olarak görünüyor sadece. Bundan yaklaşık dört sene önce elektrik üretim şirketleri dağıtım şirketlerine belli bir oranda indirimli satmıştı. Dağıtım şirketleri, bunu vatandaşa daha az yansımıştı.
Elektriğe ilerleyen günlerde yine zam gelir mi?
Enerji politikasına baktığınız zaman ilerleyen günlerde de yeni zamların geleceği bir gerçek. Son iki yıldan beri dört ay aralıklarla yapılan zamların yanı sıra ara zamlar da gelmeye başladı. En son ocak ayında ciddi bir zam geldi. Yeni zamların gelmesi beklenen bir şey. Piyasada elektrik az olduğu için elektrik üretim santralleri daha yüksek birimden satmaya başlayacak. Geçmişte de krizler yaşandı ama hiçbir kriz bu kadar büyük olmadı. Etkilerini ilerleyen günlerde göreceğiz.
