AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “Tasarruflarını değerlendirirken kurdaki yükselişten kaynaklanan kaygılarını gidermek isteyen vatandaşlarımıza yeni bir finansal alternatif sunuyoruz” diyerek açıkladığı yeni adımlar sonrası dolar ve euroda dün akşam saatlerinde sert düşüş yaşandı.
Bu adımların arasında bankadaki TL mevduat hesaplarının getirisinin döviz getirisi altında kalması durumunda aradaki farkın vatandaşlara ödenecek olması ve ihracatçılara Merkez Bankası tarafından ileri vadeli kur rakamı verilmesi vardı.
Gün içinde 18,36’ya kadar yükselen dolar/TL kuru, kararın ardından 11,09 seviyesinin altını gördü. Euro/TL ise 20’yi görmesinin ardından 12,53 seviyelerine kadar geriledi.
Türkiye Bankalar Birliği Başkanı ve Ziraat Bankası Genel Müdürü Alpaslan Çakar, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamalarından sonra birkaç saat içinde 1 milyar dolar satıldığını söyledi. Çakar, dövize çevrilebilir mevduat uygulamasının maliyetinin Hazine tarafından karşılanacağını açıkladı.
Atılan adımların ardından ekonomistler TL’nin değerine ilişkin iyimser açıklamalar yapamazken, AKP’nin seçim için günü kurtarma çabası olarak yorumladı. BBC Türkçe’nin derlediği açıklamalar şu şekilde:
ERİK MEYERSSON: TÜRKİYE’NİN PRİM RİSKİ EN YÜKSEK SEVİYEDE
Stockholm Institute’tan Erik Meyersson, bu programın döviz riskinin kamu bütçesi ve vergi mükellefleri tarafından üstlenilmesi anlamına geldiğini söyledi. Meyersson, Türkiye’nin risk priminin gelişmekte olan diğer ülkelerle farkının 2012’den beri en yüksek seviyede olduğunu paylaştı.
MAHFİ EĞİLMEZ: DOLAYLI FAİZ ARTIŞI
Mahfi Eğilmez bunun dolaylı bir faiz artışı olduğunu belirtti, “Kur %40 artmış, faiz %14 ise aradaki 26 puan ödenecek. Ve bunun adı faiz olmayacak. Müthiş” dedi.
IMA SAMMANİ: KISA VADELİ SİYASAL İSTİKRAR SAĞLAMAYA ÇALIŞIYOR
Reuters’a konuşan Monex Europe’tan döviz kuru analisti Ima Sammani, “Erdoğan’ın tasarrufları kur dalgalanmalarından koruyacak yeni önlemler açıklaması iyimserliğe yol açtı. Erdoğan Haziran 2023’teki seçimler öncesinde kısa vadeli siyasal istikrar sağlamaya çalışıyor gibi gözüküyor” dedi ve ekledi:
“Adımlar piyasaları şimdilik sakinleştirse de TL’nin hâlâ bir yıl önce hayal edilemeyecek seviyelerde. TL’nin geçen yılki seviyelerine geri dönmesi için ise Merkez Bankası’nın adım atması gerekiyor.”
REFET GÜRKAYNAK: ÜLKENİN KAFASINI GÖZÜNÜ YARDILAR
Bilkent Üniversitesi’nden Refet Gürkaynak, “Adına faiz artışı denmeyerek epik faiz artışı yapıldı” dedi ve “Merkez Bankası %14 ile para vermeye devam edecekse bu da işe yaramaz. Temel iktisat ile kavgaya girip bütün ülkenin kafasını gözünü yardırdılar” yorumunda bulundu.
JOHN DOYLE: TL’NİN DEĞERİ PERŞEMBE GÜNKÜ SEVİYELERDE
Reuters’a konuşan döviz alım satım şirketi Tempus’un başkan yardımcısı John Doyle, “TL’de bugün yaşanan hareketlilik devasa olsa da biraz daha geniş zaman aralığına baktığımızda TL’nin değeri perşembe günkü seviyelerde. Hükümet bu planı nasıl uygulayacağını henüz açıklamadı” dedi.
BAKİ DEMİREL: RİSKLİ
Yalova Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nden Doç. Dr. Baki Demirel, “Kur artışındaki hızlanma düşer ve hatta geri çekilme devam ederse bence bu uygulamanın toplumsal maliyeti kur atağının devam etmesine göre çok daha düşük olacaktır” dedi.
Demirel aksi takdirde borç yükünün artması nedeniyle devletin borcunu ödeyemeyeceği endişesi yaratarak ülke risk primini ve dolayısıyla dış borçlanma faizini yükseltebileceğini, bu yüzden riskli olduğunu vurguladı.
DANİ RODRİK: BU KARAR OLSA OLSA ANCAK GÜNÜ KURTARIR
Harvard Üniversitesi’nden Dani Rodrik, bu kararın “faiz enflasyona yol açar” anlayışıyla tutarlı olduğunu, bu anlayışın gerçek olması durumunda düşük faiz, düşük enflasyon ve düşük kur dengesi oluşturmanın mümkün olabileceğini söyledi ve ekledi:
“Ama yok eğer enflasyon beklentileri (ve dolayısıyla artan kur) ekonomideki temel makro dengesizliklerden kaynaklanıyorsa, bu karar olsa olsa ancak günü kurtarır.
“Çünkü (daha yavaş da olsa) kur artmaya devam edecek, faizler artmadıkça da kur farkı devlete binecektir. (Dövize çevrilebilir mevduatları hatırlayan var mı?)”
İPEK ÖZKARDEŞKAYA: ÖNGÖRÜDE BULUNMAYI İMKANSIZ KILIYOR
Reuters ajansına konuşan Swissquote Bank’ten kıdemli analist İpek Özkardeşkaya, ekonominin “freni patlamış bir kamyon” gibi gözüktüğünü söyledi.
Erdoğan’ın açıkladığı adımların alışılmış ekonomi politikalarından farklı olduğuna dikkat çeken Özkardeşkaya, “Türkiye karmaşık bir süreçten geçiyor. Artık oyunu kurallarına göre oynamıyorlar. Alışılmışın dışında her adım stratejiyi daha da karmaşıklaştırıyor ve bu kriz yönetiminin başarılı olup olmayacağına dair bir öngörüde bulunmayı imkansız kılıyor” dedi.
ERİNÇ YELDAN: O ZAMAN TCMB NE DİYE KENDİ FAİZİNİ DÜŞÜRÜYOR?
Kadir Has Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erinç Yeldan “Döviz kuru ile mevduat arasındaki fark devlet tarafından ödenecek ise faiz getirisi piyasa koşullarına göre yükseltilecek demektir. O zaman TCMB ne diye kendi faizini düşürüyor?” diye sordu.
ALTUĞ ÖZASLAN: ÇOK CİDDİ ENFLASYONİST ETKİSİ OLUR. SÜRDÜRÜLEMEZ…
Merkez Bankası verilerini paylaşan iktisatçı Altuğ Özaslan, vadeli mevduatta 1,29 trilyon TL bulunduğunu, aylık mevduat faizi yüzde 2 iken son bir ayda dolar/TL kurunun yüzde 10 yükseldiğini, devletin ödemesi gereken yüzde 8’lik farkın 103,2 milyar TL’ye denk geldiğini söyledi ve ekledi:
“Bu para arzından aynı tutarda artış demektir ve çok ciddi enflasyonist etkisi olur. Sürdürülemez…”
ALİ RIZA GÜNGEN: ŞAPKADAN SON TAVŞAN ÇIKTI
York Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olan siyasal iktisatçı Ali Rıza Güngen, kur riskinin üstlenilmesinin Merkez Bankası ve Hazine’ye ne gibi yükler getirebileceğini hesaplamak gerektiğini söyledi ve “Kısa süreli, riskli ve fakat Erdoğan yönetimine zaman kazandıran hamleler. Kanımca şapkadan son tavşan çıktı” dedi.
MEHMET ÇAĞDAŞ İŞİM: EKMEK KUYRUKLARINA YOL AÇAR
Finansal analist ve bağımsız enflasyon hesaplama araştırma grubu ENAG üyesi Mehmet Çağdaş İşim, bunun geçmişte de denenen “Dövize çevrilebilir mevduat” yöntemi olduğunu ve “Yüksek enflasyon, tüplerin karneyle dağıtılması ve ekmek kuyruklarına yol açtığını” aktardı.
TİMOTHY ASH: DOLARİZASYON PROBLEMİ ÖZEL SEKTÖRDEN KAMUYA AKTARILDI
BlueBay Varlık Yönetimi’nden Timothy Ash, bu adımların ekonomiye dair mevcut sorunları çözmediğini belirtti ve dolarizasyon problemini özel sektörden kamuya aktardığını söyledi.
