AKP’nin tüm itirazlara karşın ülkenin elektrik dağıtım işini iktidara yakın özel şirketlere devretmesinden sonra ortaya çıkan tablo kamu aleyhine giderek ağırlaşıyor. Kamu hizmeti olması gereken elektrik enerjisi alanının piyasalaştırılmasının faturası yurttaşlara ödettirilirken şirketler kârlarına kâr katıyor.
Yurttaşlar yüksek faturalarla boğuşurken kârlarını daha da arttırmak isteyen şirketler yapması gereken yatırımları yapmıyor, gerektiği kadar personel çalıştırmıyor ve sonuçta ülkenin en büyük kentlerinden biri günlerce karanlıkta kalıyor. 2013 yılında dağıtım işini alan şirketler yıllardır yükümlülüklerini yerine getirmiyorlar ve TEDAŞ sürekli zarar ediyor. Kurumun 2020 yılı zararı 357 milyon liraya ulaştı, dolayısıyla bu zarar da kamuya kaldı.
Sayıştay’ın özelleştirme işlemlerinin tamamlandığı 2013 yılından itibaren yaptığı denetimlerde tespit ettiği bulgular, düzeltilmediği için hemen hemen her yıl raporlarda yineleniyor.
TEDAŞ GELİRLERDEN PAY ALAMIYOR
BirGün’den Nurcan Gökdemir’in haberine göre; son raporda yer alan bulgulardan bazıları özetle şöyle:
Mülk TEDAŞ’ın, gelir şirketlerin: İşletme hakkı devir sözleşmesi ile devredilen tesisleri, reklam ve ilan geliri elde etme amacıyla kullanan dağıtım şirketleri mülk sahibi TEDAŞ’a bu gelirlerden herhangi bir pay ödemiyor. 2014-2019 yılları arasında reklam gelirleri ve baz istasyonu kira gelirleri karşılığı 201 milyon 691 bin lira elde eden şirketler, yüzde 50 pay karşılığı olarak 100 milyon TL’yi TEDAŞ’a aktarmadı.
Alacaklara zamanaşımı tehdidi: Şirketler, TEDAŞ’ın özelleştirme öncesi resmi kurumlar ile belediyelerden olan alacaklarını tahsil ederek kuruma aktarma görevini yerine getirmiyor. 3,8 Milyar TL tutarındaki bu alacaklarla ilgili olarak yeterli takip yapılmadı, şirketler tahsil edilen tutarları da kendi alacaklarına mahsup ederek TEDAŞ’a aktarmadı. 2020 sonu itibarıyla 566 milyon TL alacak yapılandırıldı. 1,5 milyar TL tutarındaki alacak ise yapılandırılmadı. Bu alacaklar için zaman aşımı riski bulunuyor. Paraların üstüne yattılar: Dağıtım şirketlerinin özel sektöre devri aşamasında, kasa ve bankada paralar kaldığı anlaşıldı. Cengiz-Kolin Ortaklığı’nın işlettiği Çamlıbel EDAŞ (4 milyon 564 bin TL), Limak Holding’in işlettiği Uludağ EDAŞ (12 milyon 861 bin TL), Çalık Holding’in işlettiği Yeşilırmak EDAŞ (5 milyon 477 bin TL), Kazancı Holding’in işlettiği Fırat EDAŞ (3 milyon 272 bin TL) olmak üzere dört şirketten toplam 26 milyon 175 bin TL’nin yasal faiziyle tahsili istendi. Çamlıbel ve Uludağ EDAŞ toplam 17 milyon 425 bin TL anapara borcunu ödedi, yasal faizlerini ödemedi. Yeşilırmak ve Fırat EDAŞ ise 8 milyon 750 bin TL anapara borcu ve yasal faizleri ödemedi. Uzun yıllar süren yargılamalardan halen sonuç alınamadı.
TEDAŞ’IN BİLGİSİ YOK
Malın, mülkün kaydı yok: Mevcut varlıklar ile bedeli tarifeden karşılanarak gerçekleştirilen yatırımlara ilişkin edinilen taşınmaz, tesis, iş makinası, araç-gereç ve diğer varlıklara ilişkin TEDAŞ tarafından envanter çalışması yapılmıyor. Dolayısıyla, İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi’nin herhangi bir nedenle sona ermesi durumunda kendisine devredilecek varlıkların nelerden ibaret olduğu hakkında TEDAŞ, sağlıklı bilgiye sahip değil.
Bakım-onarım kargaşası: Elektrik dağıtım şirketlerinin dağıtım tesislerinde yapacakları bakım-onarım faaliyetleri ve bu faaliyetlerin denetlenmesine ilişkin hususların yer aldığı “Elektrik Tesislerinin Bakım ve Onarımına İlişkin Uygulanacak Usul ve Esaslar” ile “Elektrik Kuvvetli Akım Tesislerinde Uygulanacak Bakım Faaliyetlerine İlişkin Bakım Talimatnamesi”nin TEDAŞ tarafından hazırlanarak yürürlüğe konuldu. Ancak şirketler TEDAŞ’ın yetkisi olmadığı iddiasıyla düzenlemelerin iptali için dava açtı.
Dağıtım şirketlerine ilişkin Bakanlık denetim raporlarında; dağıtım şebekesinde bakım-onarım faaliyetlerinin düzenli yapılmadığı, tesislerin bakımsız kaldığı gibi tespitlere de yer verildi. Sayıştay, bu yüzden şebekenin arıza vermeden en iyi performansla çalışmasına yönelik olarak periyodik bakım-onarım yapılması ve bu faaliyetlerin TEDAŞ tarafından kontrol edilmesinin önemine dikkat çekti. Bununla ilgili sorunların giderilmesi için yasal düzenleme yapılması istendi.
