2018 sonunda döviz pozisyon fazlası olan Ziraat Bankası, Halk Bank, VakıfBank seçim döneminde siyasi talimatla döviz satarak zarara uğradı.
Ekonomist Uğur Gürses’in kamu bankalarının yakın zamanda Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) ve kendi web sitelerinde açıkladıkları bilanço verileri ve denetim raporlarından yaptığı hesaba göre, üç kamu bankası (Ziraat Bankası, Halk Bank, VakıfBank) Aralık 2018’den Mart 2019 arasındaki üç ayda tam 3.2 milyar dolar döviz pozisyonu açtı. Bankalar, borç aldıkları dövizleri satıp TL’ye çevirdi ve kur riski aldı.
2019’da yılın ilk üç ayında kur riski taşıyarak açılan yeni ilave döviz pozisyon miktarı bankalara göre şöyle: Ziraat Bankası 1 milyar 643 milyon dolar, Halk Bank 731 milyon dolar, VakıfBank 826 milyon dolar. Bu sayılar, kur riski alarak ilk üç ayda kendi ceplerinden sattıkları net döviz miktarını gösteriyor.
Kamu bankalarının 2018 sonuna kadar temkinli biçimde kur riski almadan döviz pozisyonu taşıdıkları bilançolarından gözlenirken, bu yılın ilk üç ayında hızla döviz satarak yüksek açık pozisyona geçtikleri görülüyor.
2018’in ilk çeyrek sonunda toplamda 427 milyon döviz pozisyon fazlası olan kamu bankaları, 2018’in sonunda da 313 milyon dolarlık fazla ile bu durumu sürdürdü. Ancak net 3.2 milyar dolarlık döviz satışıyla 2019 Mart sonunda toplam pozisyonları 2 milyar 886 milyon dolar açık pozisyona geçti.
Bu açıkların görece düşük kurdan mart öncesinde yaratıldığı ve mart sonunda 5.5 TL seviyesinde olan dolar kurunun, izleyen dönemde artışa geçtiği ve 6 TL’nin üzerine çıktığı hesaba katılırsa; döviz açığı olan kurumlar gibi kamu bankalarını da zarara uğrattı.
Kamu bankaları kendi döviz varlıklarından ilk üç ayda 3.2 milyar dolar satarken, bir de Merkez Bankası’ndan alıp sattıkları var. Bankacılar Merkez Bankası’ndaki swap işlemlerine bakarak bunun da 10 milyar doları geçtiğini savunuyor.
Gürses’in Deutsche Welle Türkçe’de yayımlanan yazısına göre, Ekim 2018’de zirveye ulaştıktan sonra inişe geçen faizler, tekrar yükselişte. Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 15 Mart 2019’da yüzde 21.31 olan bankaların ortalama ticari kredi faizleri, 10 Mayıs 2019 itibarıyla yüzde 27.03’e yükseldi. Aynı dönemde ihtiyaç kredisi faizleri de yüzde 23.08’den yüzde 28.31’e sıçradı.
