Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın (TCMB); doları bir haftadır 7 TL seviyesinde tutmaya çalışma çabası rezervlere mâl oluyor. Dış basında çıkan “TCMB’nin rezervleri eridi” haberleri de finans piyasalarının kırılganlığını artırıyor. Veriler, Türkiye’de ilk yeni tip koronavirüs (Covid-19) vakasının görüldüğü günden bu yana rezervlerin yüzde 30’unun eridiğini doğruluyor.
21 Nisan’dan bu yana 6,97 seviyesi ve üzerinde olan dolar/TL kuru o günden beri 7 TL’nin de altında. Piyasaya dolar enjekte ederek yapılan bu müdahale aynı zamanda Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin yeterliliğini de gündeme getirdi. Dış basında çıkan haberler ekonomiyi spekülatif ataklara daha dayanıksız hale getirirken Merkez Bankası’nın rezervlerindeki son durum ise merak konusu.
SWAPLAR DA ÇIKARILDIĞINDA EKSİYE DÜŞÜYOR
Dış basında konuşulan rezervler, ne brüt ne de net. Çünkü net rezervlerin içinde TCMB’nin kendi varlığı gibi gösterdiği swap işlemlerinden doğan yükümlülükleri bulunuyor. Bunlar Çin ve Katar Merkez Bankası’ndan takas anlaşmalarıyla edinilen borçlardan oluşuyor. Ancak Merkez, bu borçları varlığına eklerken yükümlülüğüne eklemiyor. Böylece net rezervler olduğundan büyük görünüyor. Bu nedenle swap sözleşmelerinden edinilen tutarların ne büyüklükte olduğu önem kazanıyor. Merkez Bankası’nın swap sözleşmelerinden emaneten elde ettiği 35 milyar dolarlık rezervi bulunuyor. Birgün’ün haberine göre, bunun da Merkez’in gerçek rezervi olmadığı varsayılırsa, Banka’nın gerçekte net rezervi eksiye düşüyor.
SWAP NEDİR?
“Swap” kelimesi; değiştirmek, takas etmek anlamına gelir. Finans literatüründe ise iki tarafın finansal araçlarını takas ettiği sözleşme olarak adlandırılır. Swaplar, iki taraf arasında sabit ve değişken faiz oranlı ödemelerin belirli bir süre boyu döviz swapinca değiştirildiği, taraflar arasında yapılan bir işlemdir.
Swaplar; faiz oranlarına, hisse senedi endekslerine, döviz kurlarına ve emtia fiyatlarına bağlı olarak işlem görebilir.
DÖVİZ REZERVLERİ YÜZDE 33 ERİDİ
Öte yandan brüt rezervler altın ve döviz rezervler toplamından oluşuyor. Merkez Bankası’nın toplam rezervleri erimekle birlikte özellikle bu dönemde daha acil ihtiyaç duyulan döviz rezervlerindeki erime daha sert. Altın ve döviz rezerv tutarları aşağıdaki gibi…
DÖVİZ REZERVLERİ
2019 yıl sonu: 81,2 milyar dolar
17 Nisan 2020: 53,9 milyar dolar
ALTIN REZERVLERİ
27 Aralık 2019: 25 milyar dolar
17 Nisan 2020: 33,6 milyar dolar
BRÜT REZERVLER 18 MİLYAR DOLAR AZALDI
Merkez Bankası altın ve döviz cinsinden iki tip rezerv tutuyor. Öte yandan bu rezervlerin içinde bankalara yatırılan mevduatların zorunlu karşılıkları da bulunuyor. Tüm bunlar dahil edildiğinde Merkez Bankası’nın brüt rezervleri ortaya çıkıyor. Brüt rezervler sadece bu yıl içinde yaklaşık 18 milyar dolar eridi. Yıl sonu ve bugünün rezerv tutarları aşağıdaki gibi…
BRÜT REZERVLER
2019 yıl sonu: 106,3 milyar dolar
(döviz + altın)
17 Nisan 2020: 87,9 milyar dolar
(döviz + altın)
NET REZERVLER 26 MİLYAR DOLARA GERİLEDİ
Bankalardaki mevduatların zorunlu karşılığı her ne kadar Merkez’in rezervine dahil edilse de günün sonunda bu paralar Merkez’in değil. Bu nedenle brüt rezervlerden zorunlu karşılıklar için ayrılan tutar düşüldüğünde net rezervler ortaya çıkıyor ve böylece gerçek Merkez Bankası rezervleri bulunuyor. İlk koronavirüs vakasını duyurulduğu 11 Mart haftasından 17 Nisan’a dek net rezervler yüzde 30 eriyerek 25,9 milyar doları buldu.
NET REZERVLER
2019 yıl sonu:
41,1 milyar dolar
Salgından önce (6 Mart 2020):
37,1 milyar dolar
Salgından sonra (17 Nisan 2020):
25,9 milyar dolar
